Παράκτιος τουρισμός: Πως μπορούμε να αντιμετωπίσουμε τις απειλές που φέρνει

Ατελείωτες ακτές, φανταστικές παραλίες, μαγευτικά ηλιοβασιλέματα, μοντέρνες μαρίνες, άπειρα watersports, ζωντανά beach bar και παραθαλάσσια θέρετρα που συναρπάζουν… η Ελλάδα προσφέρει ειδυλλιακό παράκτιο τουρισμό που αποτελεί το πιο μεγάλο κομμάτι του τουριστικού προϊόντος της χώρας, εδώ και πολλά χρόνια.

Παρόλο που υπάρχει μία στροφή προς άλλες μορφές τουρισμού όπως ο εναλλακτικός τουρισμός και ο οικοτουρισμός, ο παράκτιος τουρισμός – το λεγόμενο μοντέλο του ήλιος, θάλασσα και άμμος – πάντα θα παραμείνει ένα σημαντικό κομμάτι του τουριστικού μας προϊόντος. Για αυτό το λόγο, είναι απαραίτητο να διαχειριστούμε τον παράκτιο τουρισμό με ένα πιο βιώσιμο τρόπο ώστε να αντιμετωπίσουμε τις προκλήσεις που φέρνει, όπως τη ρύπανση, την υποβάθμιση τοπικών κοινωνιών, και την απειλή των θαλάσσιων και παραθαλάσσιων οικοσυστημάτων.

Χωρίς να μπούμε στις πολλές αρνητικές επιπτώσεις του μαζικού τουρισμού στις παράκτιες περιοχές, ενδεικτικά αναφέρω την ανορδιοργάνωτη αστικοποίηση μικρών κοινοτήτων, τoν υπερτουρισμό, τα υποβαθμισμένα οικοσυστήματα, και την αλλοίωση του παραδοσιακού τρόπου ζωής και ταυτότητας του προορισμού.

Η μεγαλύτερη πρόκληση για τις αρχές και όλους τους εμπλεκόμενους φορείς είναι να υπάρχει μια ισορροπία μεταξύ οικονομικού οφέλους, της τοπικής κοινωνίας και του περιβάλλοντος (οι τρείς πυλώνες της αειφορίας γενικά αλλά και του αειφόρου τουρισμού). Για να γίνει αυτό, χρειάζεται μια αειφόρα τουριστική στρατηγική που εμπλέκει τους διάφορους τομείς του κλάδου: π.χ. στο επίπεδο προορισμού (αρχές, υποδομές, περιβάλλον, μεταφορές), ξενοδόχοι, επισκέπτες, πάροχοι θαλάσσιων και παραθαλάσσιων δραστηριοτήτων, και προμηθευτές της τουριστικής τροφοδοτικής αλυσίδας.

Τι πρέπει να αλλάξει

H πρόκληση έχει πολλές πλευρές. Τα παραθαλάσσια ξενοδοχεία και θέρετρα θα πρέπει να θέσουν τη βιωσιμότητα στην καρδιά της επιχειρησιακής λειτουργίας τους και να αναδείξουν πώς μπορούν να ωφελήσουν την τοπική κοινότητα. Η τουριστική προσφορά θα πρέπει να οικοδομηθεί γύρω από την ενίσχυση των τοπικών παραδόσεων, θέσεων εργασίας και πολιτισμού.

Ταυτόχρονα, θα πρέπει να σκεπτούμε πολύ διαφορετικά σε σχέση με τι παράκτιες δραστηριότητες θα προσφέρουμε και θα επιτρέψουμε. Τα jet ski, waterski, banana boat, και ταχύπλοο μολύνουν το περιβάλλον και απειλούν τα οικοσύστημα με την ηχητική ρύπανση επίσης. Ο θόρυβος που προκαλείται από την ανθρώπινη δραστηριότητα διαταράσσει τη συμπεριφορά, τη φυσιολογία και την αναπαραγωγή θαλάσσιων οργανισμών και μειώνει τους πληθυσμούς τους. Επιπρόσθετα, η άναρχη αλιεία από ντόπιους ή ξένους επιδεινώνει την κατάσταση.

Υπάρχουν πολλές θαλάσσιες δραστηριότητες και σπορ που έχουν πολύ λιγότερες επιδράσεις το περιβάλλον – εφόσον εφαρμόζονται σωστά – όπως η ιστιοπλοΐα, το kitesurf, η ιστιοσανίδα, το κολύμπι, το snorkeling, η κατάδυση, και το stand-up paddling (SUP). Σε αυτά, προστίθενται φιλικές προς το περιβάλλον δραστηριότητες στη στεριά όπως η πεζοπορία και η ποδηλασία. Εδώ απαιτείται μια προσέγγιση μάρκετινγκ που απευθύνεται σε πιο ευαισθητοποιημένους ταξιδιώτες (και συνήθως είναι αυτοί που έχουν μεγαλύτερη αγοραστική δύναμη).

Πως μπορεί να γίνει αυτή η αλλαγή

Οι αρχές του αειφόρου τουρισμού, βασισμένες στους 17 βιώσιμους αναπτυξιακούς στόχους των Ενωμένων Εθνών, προσφέρουν ξεκάθαρη καθοδήγηση για προορισμούς και ξενοδόχους στην αειφορία. Πιο συγκεκριμένα τα κριτήρια του Παγκόσμιου Συμβούλιου Αειφόρου Τουρισμού ή Global Sustainable Tourism Council (GSTC), τον οποίο ήδη συνεργάζεται με τουριστικές αρχές στην Ελλάδα, αναλύει τι ακριβώς πρέπει να περιλαμβάνει μια στρατηγική αειφόρου τουρισμού. Υπάρχουν ξεκάθαρα κριτήρια για τουριστικά καταλύματα και για προορισμούς που θα χρειαστεί να εφαρμοστούν.

Οι τουριστικές επιχειρήσεις – είτε ξενοδοχεία είτε πάροχοι δραστηριοτήτων – επιβάλλεται πλέον να εντάξουν ένα δυνατό περιβαλλοντικό στοιχείο στις δράσεις που προσφέρουν και να εφαρμόζουν πράσινες πρακτικές. Η κατάδυση π.χ. μπορεί να έχει στόχο όχι μόνο τη διασκέδαση αλλά και τη καθαριότητα της θάλασσας ενός προορισμού. Ένα ξενοδοχείο μπορεί να αποκτήσει μια πράσινη πιστοποίηση και να μπει στην οικολογική φιλοσοφία. Πρόσφατη έρευνα της booking.com ανακαλύπτει πως πάνω από το 70% των ταξιδιωτών παγκοσμίως λένε πως είναι πιο πιθανό να κλείσουν διαμονή αν ξέρουν πως είναι οικολογική.

Αναζητούμε ταυτόχρονα πιο καθαρές θαλάσσιες μετακινήσεις. Ένα μεγάλο μέρος του στόλου των Ferry Boat σε υπηρεσία είναι αρκετά παλιό και θέλει επειγόντως μια σοβαρή αναβάθμιση. Όποιος έχει ταξιδέψει με αυτό το μέσο ξέρει πολύ καλά τι ρύπανση προκαλούν αυτά τα πλοία. Το ιδανικό θα ήταν να τα αλλάξουμε με ηλεκτρικά πλοία όπως ήδη κάνουν η Νορβηγία, ο Καναδάς, η Ινδία και άλλες χώρες.

Παίρνουμε τις δικές μας πρωτοβουλίες

Επίσης, όλα τα επιβατικά πλοία, μαζί με τις μαρίνες και τις παραθαλάσσιες τουριστικές επιχειρήσεις, σε συνεργασία με τις τοπικές αρχές, πρέπει να εφαρμόσουν ένα πολύ πιο εφικτό σύστημα διαχείρισης απορριμμάτων και ανακύκλωσής. Το ποσοστό των απορριμμάτων που ανακυκλώνεται στα ξενοδοχεία και στην εστίαση είναι μόνο 20%, ένας αριθμός που θα έπρεπε να είναι στα 60% μέχρι το 2025 ανάλογα με τις οδηγίες Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αυτό μπορεί να γίνει μόνο αν εισάγονται ενθαρρυντικά κίνητρα και αν επιβάλλονται αυστηρά πρόστιμα, όπως κάνουν κάποιες Ευρωπαϊκές χώρες, αξιοποιώντας την πολιτική “Ο ρυπαίνων πληρώνει”. Οι οικολογικές πιστοποιήσεις στο ξενοδοχειακό τομέα βοηθούν και σπρώχνουν τα ξενοδοχεία να διαχειριστούν την πρόκληση, όπως το Sani Resort στη Χαλκιδική που κοντεύει να γίνει το πρώτο Zero Waste θέρετρο στην Ελλάδα.

Τέλος, οι αρχές και οι τουριστικές επιχειρήσεις πρέπει να συμφωνήσουν πάνω σε μια αειφόρα στρατηγική τουρισμού που ευνοεί την φύση, τοπική κουλτούρα, υπαίθριες δραστηριότητες, γαστρονομία και πολιτιστικό πλούτο. Εάν δεν υπάρχει ανταπόκριση από το δημόσιο τομέα, θα πρέπει συγκεκριμένες επιχειρήσεις να ενώσουν τις δυνάμεις τους και να κινηθούν ως cluster και ως πρωτοπόροι, μόνοι τους και χωρίς να ρίξουν την ευθηνή στις αρχές. Οι υπόλοιποι θα ακολουθήσουν.